Door Maarten Renkema, Jacqueline Drost en Tanya Bondarouk - Universiteit Twente
Artificial Intelligence (AI) is booming. Onderzoek toont aan dat een groot deel van de Nederlandse bedrijven een vorm van AI gebruikt, blijkt uit CBS-cijfers. Ook het persoonlijk gebruik van AI-applicaties neemt sterk toe, denk aan de razendsnelle adoptie van AI-chatbots zoals ChatGPT. Dit betekent dat steeds meer medewerkers op hun werk te maken krijgen met een vorm van AI-tools en instrumenten. Dit heeft consequenties voor hun werk en welzijn.
AI neemt banen over – of toch niet?
Jaren geleden werd nog gesteld dat slimme technologie, zoals AI, grote gevolgen zou hebben voor de banen van veel medewerkers. Toen werd verondersteld dat robots banen zouden overnemen [1], vooral die van praktisch opgeleide medewerkers die repetitieve taken uitvoeren, zoals lopende bandwerk in een fabriek.
Maar de huidige ontwikkelingen in AI beïnvloedt een andere groep medewerkers: kenniswerkers. Voorheen dacht men dat kenniswerk belangrijker zou worden door AI en automatisering, bijvoorbeeld op het gebied van creativiteit. Dit werd beschouwd als een uniek menselijk proces, maar tegenwoordig maakt generatieve AI ook technologische creativiteit mogelijk.
Samenwerken met AI
Dat betekent niet dat kenniswerk (volledig) geautomatiseerd kan worden. We weten inmiddels dat AI sommige taken effectiever en efficiënter kan uitvoeren, maar dat er tegelijkertijd ook nieuwe taken en functies ontstaan.
Bovendien is er voor het effectieve gebruik van AI menselijke betrokkenheid nodig – wat inhoudt dat in plaats van te worden vervangen door AI, medewerkers moeten samenwerken met AI. De toepassing van AI heeft dus belangrijk implicaties voor de taken van werknemers, en daarmee ook voor de invulling en kwaliteit van werk en als gevolg daarvan ook voor de organisatie van werk.
Over deze samenwerking van kenniswerkers met AI is nu nog weinig bekend. Wel kunnen we veronderstellen dat het belangrijk is om te bestuderen hoe deze samenwerking het werk van kenniswerkers kan veranderen en hoe kenniswerkers deze samenwerking ervaren. Om de effecten van AI-tools op het werk en de werkuitkomsten te bepalen, is het belangrijk om te kijken naar de rol van werknemers. Zij bepalen door middel van hun gebruik grotendeels hoe AI het werk verandert, niet de technologie en haar functies. Daarom focussen we ons in dit artikel op de samenwerking van kenniswerkers met AI.
Meer aandacht voor kenniswerkers
Eén ding lijkt namelijk zeker: de toepassing, implementatie en integratie van AI heeft consequenties voor het werk van kenniswerkers en daarmee voor de kwaliteit van hun werk en de uitkomsten. We moeten een stap verder gaan dan de vervanging van medewerkers door AI; we moeten meer aandacht hebben voor de samenwerking met AI – en daarbij meer aandacht hebben voor de hoogopgeleide kenniswerkers, want zij krijgen net als de ambachten te maken met deze technologische revolutie.
